schuldgevoel – onmacht – zelfverkozen dood – zelfdoding – rouwen

Naast het verdriet om het verlies van een dierbare, kan je na een zelfverkozen dood getergd worden door schuldgevoel. Een moeilijke emotie en heel moeilijk om mee om te gaan.

Schuldgevoel confronteert me met mijn eigen tekortkomingen

Waarom is schuldgevoel zo moeilijk? As ik voor mezelf spreek, omdat schuldgevoel niet eenduidig is en tal van emoties omvat. Allereerst confronteert schuldgevoel me met mijn eigen tekortkomingen. In mijn beleving dan. Mijn moeder glipte me door mijn vingers heen, terwijl ik wist dat het geen kwestie was van ‘’of’’, maar van ‘’wanneer’’. Ik stond erbij en ik keek ernaar en er was niets wat ik had kunnen doen. Zie je die woordjes ‘’ had kunnen’’ ertussen staan? Die twee woordjes representeren mijn schuldgevoel die mijn onmacht opvulde. Het lijkt een ogenschijnlijke kleine duiding, die woordjes. Maar wanneer ik me realiseer dat die twee woordjes wel degelijk een verschil maken, dan valt de betekenis van mijn schuldgevoel, in dit kader, ook op zijn plek. Mijn schuldgevoel gaf de onmacht betekenis. Wat kun je nou met onmacht? Als ik dat daadwerkelijk aanga, dan blijft er in het kader van dit element een verantwoordelijkheidsgevoel over. Ik voel me schuldig omdat ik mezelf een verantwoordelijkheidsgevoel op heb gelegd, daar heb ik niet aan voldaan en dat herinnert mij aan mijn tekortkomingen. Auw!

Ik voelde me verantwoordelijk

Als ik die zin nu eens anders verwoord: ‘’Ik keek ernaar en er was niets wat ik kon doen’’. Nu spreekt die onmacht veel meer. Die andere vorm suggereert dat ik wél iets had kunnen doen en versterkt mijn gevoel van schuld- en verantwoordelijkheid. Dat klopt ook. Ik had mijn ziel en zaligheid helemaal aan haar kunnen verbinden, iedere dag bij haar langs kunnen gaan en misschien wel bij haar kunnen gaan wonen. Daarmee zou ik haar dood zeker uitgesteld kunnen hebben. Voor de lange termijn weet ik niet wat dit zou betekenen. Voor mij in ieder geval niet veel goeds. Op die manier zou ik haar geluk van mij af laten hangen en zou ze het niet bij zichzelf vinden en voelen en dat is nou juist wat zo belangrijk is. Als ze zelf dat vlammetje niet kan beteugelen, dan dooft het zodra ik weer een stapje terug zou doen. (Of wie dan ook) Wat zou dat met mijn vlammetje doen? Mijn verantwoordelijkheidsgevoel zou in dat geval in ieder geval wel beantwoord en bevredigd zijn en dan had ik dat stukje schuldgevoel wellicht niet hoeven ervaren. Op dat vlak had ik mezelf dan van blaam kunnen zuiveren.

Als ik er zo naar kijk, kan ik concluderen dat dit stukje schuldgevoel niet heel reëel is. Toch? Het was gebaseerd op een verantwoordelijkheidsgevoel die al evenmin reëel was. Oké, dan streep ik schuldgevoel door verantwoordelijkheidsgevoel nu door en dan blijft er verdriet over. En gemis. En pijn. En leegte. Wat blijft er dan nog meer over om me schuldig over te voelen?

Ik had er meer voor haar moeten zijn

Als ik het dan van een wat minder extremere kant bekijk. Wat had ik dan nog meer kunnen doen? Ik had naar haar kunnen luisteren, ik had met haar kunnen praten over haar verlangen. Die gesprekken waren er ook wel, ik was alleen in die fase van mijn leven en in de rol als dochter toen niet in staat dit te kunnen dragen. Als ik dat nou wel had gedaan, zou het haar er dan van hebben weerhouden? Wellicht tijdelijk? Ze was in ieder geval minder eenzaam in haar lijden geweest. Geen idee hoe dit zich ontvouwen had. Er waren wel meer mensen in haar omgeving waarmee ze haar verlangen deelde. Uiteindelijk heeft het niets uitgemaakt. Een bevestiging dat dit (Mijn aandeel) niet genoeg was om te blijven en dat het van wezenlijk belang was om een manier te hebben waardoor ze haar vlammetje zelf kon laten branden.
Zij was de enige die hier invloed op had en niemand anders! Dat maakt het niet minder schrijnend, verdrietig en oneerlijk dat ze ondraaglijk in eenzaamheid heeft geleden. Dat is in- en in triest en ja, dat doet me op heel veel vlakken pijn en ik voel me er soms zelfs schuldig om. Goed, dit is inderdaad iets wat moeilijk is om mee om te gaan, want het is intens verdrietig. Strepen we schuldgevoel door ‘’Ik had er meer voor haar moeten zijn’’ nu ook door en dan houden we verdriet over. En gemis. En pijn. En leegte. Wat blijft er dan nog over om me schuldig over te voelen?

Mij lukt het wel om gelukkig te zijn

Waar ik me ook schuldig om kan voelen is het feit dat het mij wel lukt om gelukkig te zijn en plezier te hebben. Het lukt mij wel om het leven te dragen en een moeder voor mijn kinderen te zijn. Waarom lukt het mij wel- en is dit haar niet gelukt? Waarom? Ze wilde het zo graag! Sterker nog, we hebben daar weleens gesprekken over gevoerd. Dan vroeg ze bewonderenswaardig hoe het mij wel lukt om door te gaan. Daaruit heb ik toen geleerd dat mijn weg, niet de hare is en vice versa. Mijn coping is niet de hare en dat zijn toch essentiële dingen voor hoe je in het leven staat. Deze gesprekken hebben mij na haar zelfverkozen dood enorm geholpen om ook rationeel te kunnen blijven kijken naar mijn schuldgevoel. Als ik deze gesprekken niet met haar had gehad, dan was ik achter gebleven met een veel grotere schuldgevoel. Of…grotere gevoel van onmacht. Tegelijkertijd put ik er kracht uit dat ik zo in het leven kan staan. Op sommige momenten voelt ze daardoor heel erg dichtbij. Misschien had ik haar wel nodig om dit zelf te leren in het leven? Hoe dan ook, ook in deze situatie representeert mijn schuldgevoel eigenlijk de onmacht. Het wordt nu steeds duidelijker dat schuldgevoel vooral onmacht omhelst.  Ik streep het schuldgevoel door me schuldig voelen omdat het mij wel gegund is, en haar niet, door. Dan houden we verdriet over. En gemis. En pijn. En leegte. Wat blijft er dan nog over om me schuldig over te voelen?

Schuldgevoel geeft onmacht betekenis

Ik geloof dat ik alle elementen die mijn schuldgevoel representeren, nu wel heb benoemd en ik kom daarmee tot de conclusie dat elementen als schuldgevoel, zelfverwijt, boosheid, er meer hadden moeten zijn, ik wel/ zij niet en verantwoordelijkheidsgevoel, een opvulling is van mijn eigen onmacht. Met deze aspecten geef ik onmacht, door mijn schuldgevoel, betekenis. Het is een manier om hiermee om te kunnen gaan. Ik voel wel, maar niet waar het echt om gaat.

Probeer je maar eens te bedenken wat er over blijft als je de elementen die je schuldgevoel veroorzaken wegdenkt. Wat er dan overblijft is pure pijn en puur verdriet.

Judith Evelien


Dat is nogal wat om toe te laten. Pijn is moeilijk en pijn doet pijn. Tergende pijn dragen is nogal een opgave en ik denk dat mijn eigen schuldgevoel en alles wat dat schuldgevoel representeert, een manier is om dat op te kunnen vangen. Kijk, daar heb je weer één van die woordjes; ‘’kunnen’’. Een manier om controle te houden over iets waar je geen controle over kunt hebben: onmacht… Controle hebben over onmacht. Hoe dan? Door dit op te vullen met schuldgevoel.

Als ik probeer in ontmoeting te komen met mijn verdriet en de pijn die daaraan verbonden is, merk ik dat het schuldgevoel, en ieder element die mijn schuldgevoel representeert,  hiermee samensmelten. Alleen krijgt het dan een andere betekenis dan die het altijd voor mij had, het zal functioneler worden en machteloosheid zal dan machteloosheid blijven. Ik merk dan ook dat het niet alleen pijn en verdriet is waar dan ruimte voor komt, dan creëer ik ook ruimte voor het gemis, de leegte en de tergende pijn. Dat waar het eigenlijk om draait en wat met die opgevulde onmacht veel minder kans krijgt om tot de kern te komen. Dan voel ik de leegte en besef me dat sommige vragen onbeantwoord blijven. Dat is moeilijk en zwaar.

Me schuldig voelen was makkelijker dan onmacht

Lang was het makkelijker of prettiger…ik weet niet precies wat het was, om mij schuldig te voelen met alle facetten die dat omvat, dan die intense pijn te moeten voelen. Wezenlijk staat schuldgevoel voor machteloosheid en dat doet verrekte pijn, het omvat iedere pijnlijke en verdrietige emotie in één. Een hele kunst en opgave om dat aan te gaan, maar ook om dat van jezelf te doorzien en te begrijpen.
Maar als dat lukt, komt er ook meer ruimte voor berusting, acceptatie en komt er ruimte voor de fijne dingen die er ook waren. Ik creëer verbinding, met mezelf en met mijn moeder. Dat is helend en krachtiger dan al het schuldgevoel, zelfverwijt en verantwoordelijkheidsgevoel bij elkaar. Dat gaat mij dragen en zorgt ervoor dat energie weer op een fijne manier kan stromen.

Dus kijk welke betekenis schuldgevoel voor jou heeft. Ontrafel het en kom in ontmoeting. Onderga de onmacht in plaats van je onder te dompelen in schuldgevoel. Je schuldig voelen is helemaal niet raar. Het is zelfs niet erg en het is een logisch gevolg van de ellende die je overkwam.  Maar als je weet wat jouw schuldgevoel voor jou betekent en waar het uit bestaat, dan wordt het misschien iets makkelijker om hiermee om te gaan en dan kun je je schuldig voelen zonder je schuldig te hoeven voelen. Snap je?

Mijn schuldgevoel ontrafeld – Vul het ook maar eens voor jezelf in

Nog even een samenvatting

schuldgevoel – onmacht – zelfdoding – pijn – verdriet – rouwen

Lees ook:

Hoe om te gaan met vooroordelen en onbegrip bij zelfdoding?
Praten over zelfdoding
Hoe vertel je je kind over depressie?
Recensie – Mama heeft een beer in haar hoofd
Boekfragment Koppzorgen


Wil je op de hoogte blijven van nieuwe publicaties? Volg mij dan ook op Instagram: @judithevelien


@judithevelien – judith-it – schuldgevoel – onmacht – zelfdoding

9 Replies to “Omgaan met schuldgevoel na een zelfverkozen dood”

  1. Heel goed geschreven! Grotendeels zelfs zeer overeenkomend met hoe ik deal(de) met dat gevoel, wat ik zeker in het begin had. Soms steekt het schuldgevoel nog wel de kop op. Op momenten dat het verdriet weer overmant.

    1. Het blijft zwaar om mee om te gaan en kan soms zo alles overweldigend zijn en dan inderdaad juist op de momenten dat het verdriet weer overmant. Het is toch een soort van manier of systeem om met dat verdriet om te kunnen gaan en je er niet helemaal in verdrinkt ofzo. Verdriet doet ook pijn en een natuurlijke reactie is dan om je daartegen te beschermen. Moeilijk blijft het! Gelukkig lukt het me wel om dit steeds beter te dragen. Hopelijk lukt jou dat ook. Knuffel!

  2. Jeetje, wat goed geschreven. Je slaat de spijker precies op zijn kop.
    Ik heb er lang over gedaan om te ontdekken dat schuldgevoel heel veel andere zaken en emoties markeert. Ook ik kwam er achter dat schuldgevoelens nog enigszins het idee gaven dat ik wat grip had. Schuldgevoelens kunnen je verteren maar als je naar in de laag daaronder komt, dan blijft er pure rauwe pijn over. Toen ik nog volledig door mijn schuldgevoelens geleefd werd, was ik erg veel bezig met: “Als ik nu eens dit, dan had de ander misschien…”
    Toen ik in de laag daaronder kwam besefte ik dat ik niet zoveel controle heb over de loop der dingen. En toen moest ik de conclusie trekken: “Help! Dingen GEBEUREN dus… ” Dit maakte dat ik begon te voelen wat MIJ was overkomen in het hele gebeuren. Dat maakte de weg vrij voor alle pijn en verdriet en andere emoties. Ik denk ook dat schuldgevoelens me op de een of andere manier het idee hebben gegeven dat ik niet ten volle recht had op verdriet. Dat paste niet in mijn logica.
    De ontdekking dat dingen gebeuren was goed maar ook beangstigend. Het heeft me in ieder geval wel weer een stuk verder gebracht. Pas als je uit de schuldgevoelens bent, en natuurlijk zal het altijd proberen weer te knagen, kun je op weg naar een stuk heling van de pijn.
    Dankjewel voor je mooie stuk

    1. Wat goed van je dat je je schuldgevoel hebt onderzocht en dat dit het nu makkelijker voor je maakt om dingen te laten gebeuren en dat je daardoor je gevoel ook beter kunt toelaten en op deze manier dwars door je gevoel heen kunt gaan. Al blijft dat natuurlijk nog steeds moeilijk en vaak ook pijnlijk. Heel treffend over wat je schrijft over dat jouw schuldgevoel je het idee heeft gegeven dat je niet ten volle recht had op verdriet. Daardoor blijf je sterk en overleven, terwijl je natuurlijk wel degelijk verdrietig mag zijn. Maar dat toelaten is soms moeilijker dan het loslaten van je verkapte veiligheden en toestaan van pijn en verdriet. Hard gewerkt en mooie inzichten! Jij ook dank voor het delen

  3. Pingback: judith-it

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *