Hoe leg je je kind uit dat papa of mama kampt met een depressie? Zeker wanneer het zeer jonge kinderen betreft, kun je hier je hoofd over breken.
Het laatste wat je wil, is dat je je kind belast met dingen die hem niet toebehoren. Je wilt ook niet dat je kind zich schuldig voelt. Deze twee aspecten zullen voor alle leeftijden en levensfasen van kinderen gelden.
Schuldgevoel en verantwoordelijkheidsgevoel
Iedere ouder zijn diepste wens is, om hun kinderen een onbezorgde jeugd te geven. Je wilt je kind niet bang maken, maar ook niet in het ongewisse laten. Hoe klein je kind ook is, het is niet dom en weet heel goed dat er iets met papa of mama aan de hand is. Juist wanneer een kind dit weet, maar ouders niet volledig zijn (wat vaak nodig is uit bescherming van het kind), is de kans groot dat het, het een en ander zelf in gaat vullen. Juist doordat je kind niet weet wat er gaande is, maar wel aanvoelt dát er iets is, wordt er ongewild toch een beroep gedaan op zijn schuldgevoel en/ of verantwoordelijkheidsgevoel. Wellicht zal het proberen papa of mama te troosten, zodat deze zich misschien beter zal voelen, of misschien gaat het zich op vreemde wijze uiten of misschien trekt het zich juist wel terug en voelt het zich bezwaard en overbodig.
Wat zeg je wel, wat zeg je niet?
Natuurlijk zul je een kind van amper twee of drie jaar niet in detail uitleggen wat papa of mama nou mankeert en wat de definitie van een depressie omhelst. Dat is te abstract en daar kan een kind van deze leeftijd ook niets mee. Maar wat- en hoe leg je het dan uit, zodat een kind van deze leeftijd hier wel mee uit de voeten kan?
Het kan helpen wanneer je jezelf bedenkt, dat je waarschijnlijk veel moeilijker en ingewikkelder denkt dan nodig is. Je kind heeft slechts de antwoorden en de uitleg nodig die goed voor hem is. Je hoeft slechts antwoorden te geven op de vragen die er zijn. En deze zijn meestal erg eenvoudig van aard. Hoewel dat als ouder helemaal niet zo aandoet! Je hebt als ouder vaak de neiging om al één of twee stappen verder te denken. Probeer dat maar eens niet te doen en dan zul je zien dat het ineens heel basaal en overzichtelijk wordt. Zo zal dit ook voor je kind zijn. Je hoeft je kind niet te vertellen dat papa of mama de hele wereld even heel stom vindt en zich diep ongelukkig voelt. Dat is veel te breed en kan je kind niet behappen. Bij begrippen die te breed of te algemeen zijn, zal het zijn eigen interpretatie en/ of referentiekader hieraan gaan koppelen en dan kan het zijn dat de situatie slechts verwarrender wordt in plaats van verhelderend. Er zit nogal een verschil tussen wat een peuter van de wereld weet en wat een volwassenen hiervan weet, houd daar rekening mee in je uitleg. Onze betekenis, is niet die van hun.
Papa is ziek en erg moe…
Judith Evelien
Vertel je kind bijvoorbeeld dat papa of mama ziek is en erg moe, dan heb je ineens begrippen te pakken die jouw peuter ook kent. Hij kan begrijpen dat je je niet prettig voelt wanneer je ziek bent en hij weet ook wat het is om moe te zijn. Klaar. Punt. Dat is voldoende kennis voor nu. Meer hoef je niet te vertellen, want meer hoeft je kind ook niet te weten. Hier kan het prima mee uit de voeten. Hij hoeft niets meer in te vullen en hoeft niet zijn best te doen om papa of mama zich beter te laten voelen. Hij heeft geen vragen meer en kan het nu laten voor wat het is.
Als ouder ben je ook bang voor eventuele vervolgvragen. Deze blijven echter vaak uit. Wanneer een kind een antwoord heeft waar het iets mee kan, dan is dat voor dat moment vaak voldoende. Als het wel vervolgvragen heeft, zorg er dan voor dat je wederom alleen antwoord geeft op wat er wordt gevraagd en niet al vooruit denkt. Stap voor stap, beetje bij beetje. Zo volg je zijn tempo en wat hij kan verwerken.
Op deze wijze hoef je je kind niet buiten te sluiten en je kunt af en toe ook eens een moment nemen om samen met je kind te praten over het ziekzijn van papa of mama. Een waardevolle methode om in contact te blijven met je kind en te pijlen wat het met hem doet en te zien waar zijn behoeften liggen. Jouw kind heeft het voor zijn eigen gemoedstoestand nodig dát te weten waardoor het verder kan, maar ook jij als ouder wil graag weten wat er in het hoofd van je kind omgaat.
Ga samen tekenen!
Soms zeggen tekeningen of creatieve uitspattingen meer dan woorden. Soms helpen creatieve middelen om dingen die onbesproken waren, bespreekbaar te maken op luchtige en speelse wijze. Tekenen, verven of kleien zijn hierbij hele geschikte middelen. Zeker bij kinderen die nog niet zo goed onder woorden kunnen brengen wat er in hen omgaat, kan dit een heel nuttig hulpmiddel en communicatiemiddel zijn.
Je kunt ook poppetjes inzetten. De manier waarop deze in worden gezet of de positie of samenstelling kan heel veel vertellen en duidelijk maken. Een waardevolle tool die het communiceren ook kan versoepelen.
Je moet het zelf ontdekken
Er is nergens een handleiding voor hoe je het beste met je kind om kunt gaan wanneer een van de ouders depressief is. Er is ook geen instantie waarbij je terecht kunt. Je moet dit zelf maar uitzoeken en ontdekken. Dit is voor veel ouders een eenzame en frustrerende weg. Want hoe leg je dit uit? Hoe vertel je je kind wat er aan de hand is met papa of mama? Hoe maak je het begrijpelijk en hoe laat je de zware last daar waar het hoort en niet bij je kind? Daar is geen pasklaar antwoord op. Zoveel mensen, zoveel wensen. En dat geldt ook voor kinderen.
Als jij praat en deelt, leer je je kind dat dat oké is. Ook wanneer dit moeilijk voor jou is
Judith Evelien
Helaas kun je niet voorkomen dat je kind zal worden belast met het een of het ander. Want wanneer papa of mama met depressie kampt, heeft dat onomstotelijk invloed op het gezinsleven. Je kind voelt dit! Als ouders kun je wel invloed hebben op hoe je hiermee omgaat en hoe je je kind daarin opvangt. Zoals ik eerder beschreef denk ik dat het van belang is, in te spelen op vragen, angst en de zorgen van je kind. Kijk naar zijn behoeften en speel daar op in, op zijn niveau. Wanneer dit ‘gewoon’ bespreekbaar is, creëer je een veilig klimaat voor hem. Kinderen zijn heel gevoelig voor de sfeer thuis en de relatie die papa en mama hebben. Wanneer je ze aan het ‘lijntje’ houdt, gaan ze vaak zelf naar antwoorden zoeken en/ of raden en dan wordt de schuld vaak bij hen zelf neergelegd. Als jij praat en deelt, leer je je kind dat dat oké is. Ook wanneer dit moeilijk voor jou is. Je belast je kind dan juist niet, maar ontlast hem door zijn vragen en zorgen bij hem op te helderen en weg te nemen. Want hoe klein kinderen ook zijn, ze weten echt wel dat er iets speelt en het laatste wat je wil is dat hij zich verantwoordelijk of schuldig voelt om iets waar eigenlijk niemand iets aan kan doen!
Adverse Childhood Experiences
Er bestaat een onderzoek over de invloed van ’toxic stress’ veroorzaakt door nadelige jeugdervaringen en trauma. Toxic stress belemmert een optimale hersenontwikkeling en heeft tevens een negatief effect op het hormoonsysteem en immuunsysteem. Hierdoor is er in de verdere levensloop hogere kans op chronische aandoeningen. Zelfs wanneer nadelige jeugdervaringen/ trauma’s aan de orde zijn, kan een liefdevolle verzorging dit tenietdoen of aanzienlijk reduceren. Onder andere daarom is het zo van belang om op verstandige wijze aandacht te besteden aan abnormale omstandigheden binnen een gezin. Met de juiste benadering en aandacht, kun je de gevolgen voor het verdere verloop in het leven reduceren. Ik plaats een link van een hele korte samenvatting van dit onderzoek onder dit artikel. Het loont zeker de moeite om eens te googlen op ‘Adverse Childhood Experiences’ (waar ik deze informatie ook vandaan heb) en/ of ‘De wetenschap van de veerkracht’. Erg verhelderend en interessant!
Zorg dat het geen taboe wordt
Je ziet wat een taboe er in de maatschappij nog op depressie ligt en hoe moeilijk dat het maakt om het bespreekbaar te maken. Zorg ervoor dat dit niet bij jou thuis gebeurt! En ik weet het, bij alles wat je wel- of niet doet heb je het gevoel dat je het toch niet goed doet. Dat is een rotgevoel. Je wilt het beste voor je kind, houd je daaraan vast. Want als dat je uitgangspunt is, kun je het niet fout doen!
Zorg ook voor jezelf!
Naast de zorgen voor alles en iedereen is het ook belangrijk dat je goed voor jezelf blijft zorgen. Het is niet niets om de draaiende motor van een gezin te zijn en die motor kan alleen blijven draaien wanneer deze voldoende brandstof heeft. Het is geen schande om eens bij vrienden of familie aan te kloppen voor hulp, advies of steun. Al is het natuurlijk moeilijk om hierin te delen, soms is het zo fijn om je zorgen even te kunnen ventileren, gebruik te maken van dat luisterende oor of die schouder waar je even op uit kunt huilen. Kies af en toe even een dagje voor jezelf om alleen maar even aan jezelf te denken en aan niets of iemand anders. Alleen jij! Doen hoor!
Waar kun je terecht?
Wanneer je met je handen in het haar zit, even je verhaal kwijt wilt, vragen hebt of advies nodig hebt, schroom dan niet om mij te mailen op koppzorgen@gmail.com. Ik groeide op met een moeder met depressie en psychoses en kan je onder andere vanuit dit oogpunt in je vragen tegemoet komen.
Bij Blijvend anders ben je welkom met alles wat met emoties, gevoelens en het denken te maken heeft. Denk aan bijvoorbeeld zingevingsvraagstukken, depressieve klachten, met burn-out klachten of met ADHD. Neem eens een kijkje op hun website of stuur een mailtje naar info@blijvendanders.nl met je vragen.
Labyrint In Perspectief is er speciaal voor iedereen die in zijn naaste omgeving te maken heeft met iemand die psychisch kwetsbaar is. Daar vind je lotgenoten contact en wellicht herkenbare verhalen.
Je vindt hier de link van het onderzoek van Adverse Childhood Experiences
Samenvatting Adverse Childhood Experiences
Lees ook:
Recensie – Mama heeft een beer in haar hoofd
Onderonsje: Oma wilde niet meer leven
Boekfragment Koppzorgen
Hoe om te gaan met vooroordelen en onbegrip bij zelfdoding?
Omgaan met schuldgevoel na een zelfverkozen dood
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe publicaties? Volg mij dan op Instagram: @judithevelien
