Op de praatstoel: Janice de Jager
Ervaringsdeskundig adviseur bij GGZ Rivierduinen
&
Ze groeide op met een ouder met psychische kwetsbaarheid
N.B. Alle genoemde links in de tekst, staan ook allemaal onderaan dit artikel vermeld.
Een tijdje geleden kwam ik in contact met Janice de Jager. Ze kwam via LinkedIn terecht op mijn website www.judith-it.nl en vond zo mijn boek Uit je KOPP waar ze wat meer over wilde weten. In juni start er een nieuwe KOPP/ KOV groep voor volwassenen en daar was ze druk voor aan het plannen en cursusmateriaal voor aan het aanpassen. Wellicht dat mijn boek daar een bijdrage in kon leveren. We raakten aan de praat en ontdekten dat we misschien onze krachten konden bundelen om KOPP/ KOV meer onder de aandacht te brengen en meer bespreekbaar te maken. Wat KOPP/ KOV dan is? Dat staat voor Kind van een Ouder met Psychische Problemen/ Verslavingsproblematiek.
Janice is werkzaam bij GGZ Rivierduinen als ervaringsdeskundig adviseur en ze is zelf opgegroeid met een ouder met een psychische kwetsbaarheid. Voor we er erg in hadden kwamen de mooiste plannen op tafel. Zo ontstond ook het idee om bij mij plaats te nemen ‘Op de Praatstoel’. Deze is al een tijdje leeg en het wordt de hoogste tijd dat deze weer eens wordt gevuld met een sprankelende persoonlijkheid. Zo wordt KOPP/ KOV letterlijk bespreekbaar!
Psychisch ziek ben je nooit alleen. Al voelt dat vaak wel zo…
Waarom het nou zo belangrijk is dat dit meer onder de aandacht komt? Omdat meer aandacht ook in hand in hand gaat met bewustwording en dat is nodig om in beweging te komen. Ik groeide zelf ook op met een psychisch zieke moeder en in die tijd ging alle hulp en aandacht vooral uit naar haar. Er werd eigenlijk niet omgekeken naar de rest van het gezin. Dat is erg jammer. Of nee…erg schrijnend en verdrietig, want als dit wel was gebeurd, dan was de schade voor mij misschien wel beperkt gebleven. Ik wist in mijn jeugd niet beter en was niet bij machte om aan de bel te trekken. Dat had tot gevolg dat ik in een onveilige omgeving opgroeide en een overlevingsmechanisme ontwikkelde waar ik tot in mijn volwassenheid de consequenties van ondervond.
Hedendaags ligt de aandacht nog steeds vooral bij degene die psychisch lijdt. Hoewel hier wel steeds meer een kentering in komt en men het belang van het systeem in begint te zien. Psychisch ziek ben je namelijk niet alleen! Net zoals dit niet het geval is wanneer iemand met lichamelijke ziekte te maken heeft. Ook dan is daar een gezin/ systeem bij gemoeid. Om schade en/ of moeilijkheden in de ontwikkeling van kinderen te beperken, is het heel belangrijk dat er meer bewustwording komt voor de gevolgen voor een kind die opgroeit met een psychisch zieke ouder.
Wat nou als een dichtbetrokkene zelf ook mentale hinder ondervindt?
Waar kun jij als kind van, dichtbetrokkene of als familie dan terecht? Het is makkelijker om te delen in verdriet of onmacht wanneer een dierbare lichamelijk iets mankeert, dan wanneer dit op mentaal vlak is. Waarom? Omdat er nog steeds best een stigma zit op mentale problematiek. Nog een reden om dit thema onder de aandacht te brengen en bewustwording te creëren.
Zit je er klaar voor? Off we go!
Op De Praatstoel: Janice de jager
1. Je vertelde me dat je zelf ook een KOPP-verleden hebt. Wil je hier iets over vertellen?
Ik ben opgegroeid met een moeder met een psychische kwetsbaarheid. Als gevolg van een postnatale depressie en vermoedelijke traumatische ervaringen in haar eigen jeugd heeft mijn moeder vlak na mijn geboorte o.a. een ernstige vorm van anorexia (en allerlei bijkomende problemen) ontwikkeld.
2. Op welke leeftijd hoorde jij voor het eerst van het begrip KOPP/ KOV?
Ik was een jaar of 16 toen ik op internet voor het eerst het begrip KOPP/KOV tegenkwam. Ik weet niet meer precies hoe, maar ik kwam op een forum terecht voor kinderen die zijn opgegroeid met een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen en ondersteuning zochten bij lotgenoten.
3. Wat heeft jou geholpen om met je KOPP-verleden om te gaan?
Het is voor mij belangrijk geweest om mij stap voor stap meer los te worstelen uit de zorgrol die ik voor mijn moeder had. Dit begon toen ik op mijn 17e uit huis ging waardoor er fysiek meer afstand kwam. Emotioneel heeft dat proces echter veel langer geduurd. Het is belangrijk geweest om mezelf die tijd te gunnen en te gaan begrijpen wat de impact is geweest van mijn verleden. Maar ook hoe ik zelf de regie kon nemen over mijn leven waar ik dat als kind natuurlijk niet kon.
4. Wat heb jij in jouw jeugd het meeste gemist op het gebied van steun/ hulpverlening?
In mijn jeugd is er eigenlijk weinig tot geen aandacht geweest voor het feit dat ik opgroeide met een moeder met een psychische kwetsbaarheid en wat dat voor mij en mijn ontwikkeling zou kunnen betekenen. Haar ziekte was nou eenmaal een gegeven. Ik heb het gemist dat er überhaupt enige vorm van hulpverlening was. Terugkijkend denk ik dat ik baat zou hebben gehad bij uitleg over haar ziekte en gedragingen, uitleg over wat het effect voor mij zou kunnen zijn als kind. Maar bovenal een luisterend oor. Iemand die had gezien dat ik teveel zorgen op me nam en hulp had ingeschakeld.
5. Wat zou jij nu, als volwassene, tegen jouw kleine ik zeggen?
Ik zou tegen het kleine meisje zeggen dat het niet haar schuld was dat haar moeder ziek was/is en dat het niet haar verantwoordelijkheid was om voor haar moeder te zorgen. Dat ze goed is zoals ze is en dat ze hulp mag vragen bij mensen om haar heen.
6. Waar vind jij dat de meeste behoefte aan is met betrekking tot KOPP/ KOV of direct betrokkenen? Welke vorm van hulpverlening?
Dat vind ik een moeilijke vraag, want dat is denk ik voor iedereen verschillend. Het hangt ook af van de situatie en levensfase waarin iemand zich bevindt. Een kind dat nog thuis woont zal anderen behoeften hebben dan een volwassene die al uit huis is. Afhankelijk daarvan denk ik dat het belangrijk is dat iemand hulpverlening op maat krijgt. Lotgenotencontact kan daarbij een belangrijke aanvulling zijn.
7. Ik merk zelf dat KOPP/ KOV nog een erg onbekend begrip is,hoe komt dit denk je?
Ik vermoed dat veel kinderen niet beseffen dat ze mogelijk opgroeien met een ouder met een psychische kwetsbaarheid en/of verslaving. Als kind weet je immers niet beter en vind je veel dingen normaal. Ook in het latere leven weet je dan niet dat de situatie waarin je bent opgegroeid mogelijk anders is dan bij anderen. Laat staan dat er ook nog een term; ‘KOPP/KOV’ voor is.
8. Hoe kunnen we ervoor zorgen dat dit meer onder de aandacht komt en wat heb je daarvoor nodig?
Ik denk dat openheid erg belangrijk is. Openheid van ouders en kinderen zelf, maar ook aandacht voor KOPP/KOV binnen zorginstellingen, op scholen en de media. Ik las laatst ergens dat gemiddeld vijf kinderen per schoolklas opgroeien met een ouder met psychische en/of verslavingsproblemen. De ernst en mate hiervan zullen verschillen. Ik vind het belangrijk om te benoemen dat niet ieder kind dat opgroeit met een ouder met psychische problemen daarvan (grote) problemen zal ondervinden. Juiste hulp en ondersteuning kan hierin echt veel betekenen! Maar we moeten de gevolgen ook zeker niet onderschatten! Als er meer openheid is, zal hopelijk het taboe wat toch nog op psychische en of verslavingsproblemen rust, afnemen. Hopelijk durven ouders zelf dan ook sneller hulp in te schakelen. Het zou juist als kracht gezien moeten worden dat ouders hulp vragen i.p.v. dat ze bang zijn voor de gevolgen. Met preventie en vroegtijdige hulp kan in sommige gevallen een hoop leed voorkomen worden.
9. Hoe denk jij dat scholing/ opleiding een rol kan spelen in tegemoetkoming bij KOPP/ KOV problematiek?
Ik denk dat het mooi zou zijn als er binnen een breed aanbod van zorgopleidingen meer aandacht zou zijn voor KOPP/KOV problematiek. KOPP/KOV’ers hebben meer kans om zelf ook psychische en/of verslavingsproblemen te ontwikkelen. Het zou mooi zijn als onderwijs zou kunnen bijdragen aan eerder signaleren en het toe leiden naar de juiste ondersteuning. Hoe je bent opgegroeid neem je je hele leven (positief en negatief) met je mee. Ik zie regelmatig lotgenoten die in verschillende levensfases worstelen met hun geschiedenis. Bijvoorbeeld bij het krijgen van kinderen, maar ook als ouders op latere leeftijd zorgbehoevend worden en ze wéér in die zorgrol komen, waar ze zich net aan hadden ontworsteld. Lang niet altijd is er dan aandacht voor de geschiedenis als KOPP/KOV’er en alles wat dat in het hier en nu nog met zich meebrengt. Scholing zou kunnen bijdragen aan signalering, preventie maar ook het begrip en de bejegening t.a.v. KOPP/KOV’ers.
10. Welke problematieken zie je het meest bij KOPP/ KOV of directbetrokkenen?
Vanuit mijn eigen ervaring, maar ook de herstelgerichte groepen die ik geef, zie ik veel dezelfde thema’s terugkomen waar KOPP/KOV’ers mee (kunnen) worstelen. Je kunt hierbij denken aan: omgaan met emoties, grenzen aangeven, loyaliteit (naar je ouders), zelfbeeld, schuldgevoelens, relaties enz.
11. Wat kan iemand doen om een KOPP/ KOV of directbetrokkene tot steun te zijn?
Ik denk dat het vrijwel altijd begint bij luisteren, er zonder oordeel, voor de ander kunnen en durven zijn. Open staan voor iemands verhaal, emoties en beleving en daarbij je eigen referentiekader aan de kant durven zetten. Wat ik daarmee bedoel is; dat ik denk dat als je zelf niet in een dergelijke situatie bent opgegroeid het soms lastig kan zijn om je voor te stellen hoe het kan zijn. Mijn ervaring is dat er dan soms (goed bedoeld) toch adviezen, oordelen of meningen komen. Maar om je echt gesteund te voelen is het denk ik heel belangrijk dat je verhaal er echt mag zijn.
12. Wat vind jij het mooiste aan je functie van ervaringsdeskundig adviseur bij GGZ Rivierduinen.
Eén van de mooiste dingen binnen mijn werk vind ik het mogen faciliteren van herstelgerichte groepen. Het in verbinding zijn met anderen, mensen op hun eigen wijze en tempo zien groeien. Daarnaast werk ik op verschillende lagen binnen de organisatie. Ik heb zowel contact met cliënten, teams op de werkvloer, alsook management en directie. Ik houd erg van de afwisseling en dynamiek op verschillende niveaus.
– Wat vind je het moeilijkste?
Een van de moeilijkste dingen vind ik als ik langere tijd met een cliënt heb samengewerkt en iemand lijdt zoveel dat hij/zij besluit een einde aan zijn leven te maken. Dat is iets wat me keer op keer blijft raken en ik soms ook wel een tijdje met me meeneem. Dat het me raakt is overigens niet erg. Het maakt me ook mens en die menselijkheid vind ik juist zo belangrijk in dit werk.
Verder vraagt het werken binnen een grote organisatie veel doortastendheid, plannen en geduld. Veranderingen hebben tijd nodig en vragen om de juiste timing. Voor iemand die ambitieus is en wat ongeduldig van karakter, kan dat soms lastig zijn.
Dank je wel voor je ontwapenende, integere maar ook rauwe verhaal Janice!
Opgroeien met een psychisch zieke ouder doet wat met een kind, maar ook met dat kind die op een dag volwassen is. Dat je volwassen bent en nog steeds hinder ondervindt aan je KOPP/ KOV verleden is misschien wel de grootste struggle om mee om te gaan. Want de KOPPzorgen groeien met je mee en in iedere fase van je leven kan dat zich op nieuwe of andere wijze manifesteren.
Wat geweest is, is geweest toch? Je bent nu volwassen en daarmee klaar. Zo eenvoudig is het niet en dat blijkt ook wel uit jouw verhaal. Je doet prachtig werk en levert hiermee een hele waardevolle bijdrage in aandacht voor KOPP/ KOV. Je antwoord op de laatste vraag greep mij erg aan. Dat weerspiegelt namelijk exact de venijnigheid van psychisch lijden, het kan net zo dodelijk zijn als een fysieke dodelijke ziekte. Mijn moeder stierf uiteindelijk een zelfverkozen dood, ik heb dit dus van heel dichtbij mee mogen maken en herken die onmacht die jij omschrijft. Dat is het moeilijkste om mee te moeten leven. Het raakt me te lezen dat jij je opwerpt als een echte steunpilaar. Keep up the good work en nogmaals dank voor je waardevolle bijdrage in openheid rondom KOPP/ KOV.
Hier kun je terecht:
Misschien is het grootste taboe van volwassenen met een KOPP/ KOV verleden wel, dat het moeilijk te verkroppen is dat pijnlijke dingen uit je jeugd je nog steeds parten (blijven) spelen. Hoe kan dat dan en hoe werkt dat dan? Daarom ontwikkelde ik het (werk)boek ‘’Uit je KOPP’’, zodat duidelijk wordt waarom dat zo is en hoe ontzettend belangrijk en hoeveel invloed jouw fundering heeft op het verdere verloop van je leven. Uit je KOPP is hier verkrijgbaar: Uit je KOPP
Wil je delen, helen en herstellen?
Wil je op de hoogte blijven van de activiteiten en de KOPP/ KOV herstelgroep Zoetermeer voor volwassenen 23+ die GGZ Rivierduinen in samenwerking met MIND Naasten Centraal biedt? Kom je niet uit Zoetermeer maar heb je wel interesse? Geen probleem! Stuur voor meer informatie een mail naar contact@werkenaanherstelinzoetermeer.nl of kijk op werken aan herstel in Zoetermeer.
De preventieafdeling van Rivierduinen heeft nog meer te bieden! Ook aan kinderen/ jongeren wordt gedacht. Voor hen worden er KOPP – groepen georganiseerd. Kijk voor meer informatie op Preventie – Rivierduinen .
Stichting MIND Naasten Centraal zet zich in voor de naasten van mensen met psychische problemen. Je kunt terecht bij de e-service of de telefonische hulplijn. Er zijn ook verschillende lotgenotengroepen en jaarlijks organiseren zij ‘’De Kind Van Dag’’. Kijk voor meer informatie op de website: www.naastencentraal.nl .
Wil je meer weten over houding en gedrag, ben je op zoek naar meer verdieping in je leven of heb je andere vragen? Neem eens een kijkje op www.blijvendanders.nl en neem vrijblijvend contact op.
Ken je mijn blogs over mijn KOPPzorgen al? Je vindt ze hier: Koppzorgen .
Je mag mij ook altijd een mail sturen: mail@judith-it.nl
Ik schreef twee boeken:
Koppzorgen is hier verkrijgbaar: Koppzorgen Uit je KOPP is hier verkrijgbaar: Uit je KOPP
Lees ook:
Als je moeder psychisch ziek wordt
Als je vrouw psychisch ziek wordt
Hoe vertel je je kind over depressie
Oma wilde niet meer leven
Alle links op een rijtje:
Judith-it
KOPP/ KOV Herstelgroep
GGZ Rivierduinen
Rivierduinen preventie
Mind Naasten Centraal
Wil je op de hoogte blijven van nieuwe publicaties? Volg mij dan ook op Instagram: @judithevelien
