judith-it

Mam, we moeten weer even praten. Ik deed afgelopen week iets waar ik al sinds de geboorte van onze oudste dochter tegenop had gekeken. Onze grote, kleine dame vraagt zich namelijk al een tijdje af waaraan jij bent overleden. Lange tijd was het afdoende om haar te vertellen dat je ziek was. Daar was ook niets aan gelogen. Haar uitleggen aan welke ziekte jij dan leed en hoe jij aan je einde kwam, dat vond ik een enorme opgave. Hoe leg je zoiets nou uit?!

Ik moest het haar uitleggen, maar hoe?

 ‘’Waar is oma nou aan overleden dan, mama?’’ Deze vraag bleef de afgelopen periode oeverloos doorgalmen in mijn hoofd. Geen idee hoe ik hier woorden aan moest geven, het enige wat ik wel wist, was dat ik het haar uit moest leggen. Ze had me deze vraag de afgelopen tijd al vaker gesteld en ik had het antwoord telkens voor me uit kunnen schuiven door haar te vertellen dat ik het haar binnenkort heus zou vertellen, wanneer het moment daar zou zijn.

Mam, hoe deed jij dat?

Ze voelde al haarfijn aan dat oma Jolanda niet zomaar ziek geweest was en ik zag aan haar dat het haar bezighield. Voordat haar fantasie een loopje met haar zou nemen, moest ik het er echt gauw met haar over hebben. Och mam, weet je dat ik je op zulke momenten echt kan vervloeken? Terwijl ik me anderzijds levendig in kan denken hoe het voor jou moet zijn geweest om je kinderen uit te leggen hoe jij je voelde. Al was je hier vrij open in en heb je hier op jouw manier echt wel gesprekken met mij over gevoerd. Toch had ik niet de indruk dat dit je heel veel moeite kostte? Maar misschien was dit maar schone schijn hoor? Ik kan me namelijk ook niet voorstellen dat je het niet moeilijk vond.

Het was voor jou een gegeven dat jij je zo voelde, ergens had je volgens mij lang geleden al besloten dat je hier berusting in zou hebben en putte jij troost uit die ene gedachte. Die gedachte die alles definitief zou maken.  Ja, dat klinkt wellicht wat vaag. Maar het doet me tot op de dag van vandaag nog steeds pijn om het beestje bij zijn naam te noemen. Jij wist het al, ik heb je vaak horen zeggen dat jij niet oud zou worden.

‘’Het was jouw stok achter de deur en tegelijk jouw uitweg.’’

Judith Evelien

Dat hield jou lange tijd op de been. Al klinkt dat natuurlijk heel erg tegenstrijdig. Het idee dat je altijd nog los kon laten wanneer het leven je echt te zwaar was, dat zorgde er volgens mij voor dat je lange tijd vooruit kon. Tot op de dag dat het niet meer kon. Jouw kinderen waren je alles. Dat weet ik. Het kan dan ook niet anders dan dat die beslissing zwaar geweest moet zijn. Je zal  net zo’n tweestrijd in je gevoel en emoties hebben gehad zoals ik die ook heb met betrekking tot jou. Wat de beslissing ook geweest zou zijn, er zouden altijd verliezers zijn.

Het moment was daar

Het moment om mijn meisje uit het ongewisse te halen en een stukje van haar onbevangenheid weg te nemen, brak aan. Het was op een dag dat ze ziek thuis was en haar jongere zusjes op school waren. Ik nestelde me op haar bed en vroeg haar naast me te komen zitten. Ze voelde geloof ik meteen wel aan wat ik met haar wilde bespreken. Met een trillende stem zei ik haar dat ik haar nu zou gaan vertellen wat er met oma Jolanda aan de hand was.

Die blik in haar grote, onschuldige en vragende ogen bezorgden me kippenvel. Ik had al een brok in mijn keel voordat ik een woord had gesproken. Voorzichtig vertelde ik haar dat oma erg ziek was geweest. Het ging alleen niet om een ziekte die duidelijk te duiden was, zoals een lichamelijke ziekte, waarbij dit wel zo was. Dat maakte dat oma erg eenzaam was in haar gevoel en haar ziek zijn. Zorgvuldig probeerde ik haar uit te leggen dat oma Jolanda veel aan depressies leed en dat ze vroeger, toen ik nog een klein meisje was, ze ook af- en aan psychotisch was geweest. Ik vertelde haar hoe ingewikkeld een psychose is en dat dat ervoor zorgt dat je de realiteit dan uit het oog verliest. Daarvan kun je heel bang worden, want voor iemand die dat ondergaat, is alles wat die meemaakt, wel degelijk echt. Ik haalde een paar voorbeelden aan die duidelijk voor haar maakten wat ik daarmee bedoelde. Ze veroordeelde niet en dat ontroerde me zo enorm! Ze wist heel treffend te benoemen dat oma dan wel heel eenzaam was en hoe zielig ze dat vond. Aandachtig keek ze me met betraande ogen aan.

‘’De stilte die volgde zei meer dan duizend woorden.’’

Judith Evelien

 ‘’Eigenlijk is dit net zo erg als kanker…’’ Zei ze zachtjes. Ze schrok zelf van wat ze zei, omdat het ineens doordrong hoe dodelijk de ziekte was waar oma aan leed, maar dat dit wel een eenzaam gevecht was geweest. Ik knikte instemmend, bevestigde haar aanname en vulde aan dat het verschil tussen kanker en deze mentale ziekte was, dat het bij kanker duidelijk aantoonbaar is dat je ziek bent. Er is vaak een traject en medicijnen die je nodig hebt in je strijd om beter te worden en meestal word je dan ook liefdevol omringd en gesteund door je omgeving. Wanneer je mentaal heel ziek bent, is dit een ander verhaal. Dat is lastiger te duiden en het traject om beter te worden is niet een standaard uitgestippelde procedure. Dat kan heel eenzaam maken, want het is lastig aan andere mensen uit te leggen. Sommige mensen begrijpen het ook helemaal niet. Ik legde haar uit dat het zelfs voor mij heel moeilijk is om te begrijpen, terwijl ik wel heel erg goed weet hoe erg het is.

Hoe heeft ze het gedaan?

Als je denkt dat het moeilijkste nu was besproken, dan heb je het mis. Ze wilde ook nog even weten hoe je het dan had gedaan. ‘’Heeft ze zich met een mes gestoken?’’ Zo vroeg ze zich af. Oei, die deed pijn! Vooral ook omdat dit lieve, gevoelige meisje pas 9 jaar is en ik haar liever nog even behoed voor dit soort onderwerpen. Ik legde mijn hand op haar knie en kon haar vertellen dat je dat jezelf niet aan had gedaan. De vervolgvraag kon ik natuurlijk wel raden. Nu moest ik haar gaan vertellen hoe je het dan had gedaan. Jemig, mama…weet je hoe moeilijk dat was? Toch was het heel erg fijn dat ik haar niet hoefde te vertellen dat je jezelf op gewelddadige wijze iets aan had gedaan, al was het eindresultaat uiteindelijk hetzelfde en net zo wreed. Ik zag dat het mijn meisje opluchtte toen ik haar vertelde dat je in je bed was gaan liggen, rustig in slaap was gevallen en niet meer wakker was geworden. Ze begreep niet zo goed hoe dit dan kon en dus vertelde ik haar dat je medicijnen op had gespaard en dit in combinatie met alcohol in had genomen. Door deze combinatie viel je in een hele diepe slaap waaruit je nooit meer wakker zou worden.
Dit waren meer details dan ik haar had willen vertellen, ik had gehoopt dat ze genoegen zou nemen met het feit dat je zelf uit het leven was gestapt. Dan had ik nog even de tijd gehad om me voor te bereiden op een eventueel vervolg. Voor zover je je voor kunt bereiden op dergelijke gesprekken. Ze heeft nu de leeftijd dat ze gaat malen over dingen en ik wil ook niet dat ze zelf dingen in gaat vullen. Ik hoop maar dat ik hier goed aan heb gedaan, al geloof ik niet dat ik nog echt een andere keuze had.

Ik weet nog zo goed…

Echt mama, ik geloof dat dit het moeilijkste gesprek is die ik in haar prille leventje met haar heb gehad. Ik kan me nog zo goed voor de geest halen hoe jij me op een goede dag verkondigde dat je klaar was met dit leven en dat je naar België ging om een zogenaamde ‘’voltooid-leven-pil’’ te gaan halen. Ik zou rond de twintig jaar zijn geweest, een stukje ouder dan mijn mooie dochter, maar desondanks toch niet in staat om te behappen wat je toen van mij verlangde.

Je had al helemaal bedacht hoe het dan zou gaan en ging er al vanuit dat je omringd door je dierbaren vredig in zou slapen. Je vroeg me eigenlijk niet eens of ik daar bij wilde zijn, je ging er min of meer vanuit. Je was bij een fotograaf geweest die je op je mooist op de foto had gezet, deze kreeg ik cadeau van je met een indringende tekst op de achterkant. Met een steek in mijn hart kijk ik hier op terug. Wat een pijnlijk moment. Een moment die ik graag nog eens over zou willen doen als de vrouw die ik nu ben. Dan was dat gesprek heel anders gelopen.
Dan was het waarschijnlijk een dialoog geweest van gelijkwaardig niveau. Of misschien ook niet, want dan had ik nooit de ontwikkeling en de ervaringen doorgemaakt waar ik de afgelopen jaren doorheen ben gegaan. Ik ben nu in  ieder geval wat ouder en wijzer en zelf moeder. Dat zou ook vast verschil hebben gemaakt.

Weer voel ik een tweedeling

Maar mam, hoe deed jij dit? Vond jij het niet hartverscheurend om mij dit zo te vertellen? Besefte je eigenlijk wel wat het daadwerkelijk betekende? Had jij wel enig benul van de betekenis van hoe definitief dat dan zou zijn? Of was het enige wat toen nog telde, de pijn die met deze keuze zou stoppen? Weer voel ik hierbij die tweedeling. Die tweestrijd. Dat is eigenlijk met alles wat betrekking heeft op jou. Ik kan niets met volle overgave voelen, alles heeft een kanttekening. Mijn kant en jouw kant. Ik kan nooit voor de 100% boos zijn omdat die boosheid overschaduwd wordt door begrip naar jou. Of is het schuldgevoel omdat ik met mijn emoties, jouw lijden teniet doe?

En nu… nu moest ik jouw kleindochter vertellen dat oma niet meer wilde. Ondanks haar twee kinderen die haar niet konden missen. Jouw rust heeft mij geen rust opgeleverd. De strijd die jij neer hebt gelegd, gaat hier onverminderd door. Ik word er nog dagelijks aan herinnerd. Mijn dochter vraagt zich nu af of ik haar op een goede dag ook in de steek ga laten. Met heel mijn hart voel ik dat dat nooit gaat gebeuren. Hoe donker het ook om mij heen mag zijn. Zonder donker is er ook geen licht. Lief, lief, lief kind… ik laat jou nooit in de steek! Nooit! Oma Jolanda deed dat ook niet, ze kon niet anders. Ik kan wel anders, dat leerde ik van haar.

Lees ook:

Omgaan met schuldgevoel na een zelfverkozen dood
Praten over zelfdoding
Hoe om te gaan met vooroordelen en onbegrip bij zelfdoding?
Hoe vertel je je kind over depressie?
Recensie – Mama heeft een beer in haar hoofd
Boekfragment Koppzorgen
Het leven kan zo mooi zijn, maar soms ook niet (8)
Onderonsje: Mam, weet je nog? (10)
Onderonsje: Kinderlijke veerkrachtigheid (11)
Onderonsje: Uit het hoofd maar niet uit het hart (12)
Onderonsje: Jouw laatste woorden waren niet voor mij (13)

---

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe publicaties? Volg mij dan ook op Instagram; @judithevelien

---